De profundis

Γράφει ο Αρχιμ. Δοσίθεος Καστόρης
Ιεροκήρυξ Ι.Μ. Θηβών και Λεβαδείας

Είναι αλήθεια ότι επί σαράντα χρόνια μελετώ με προσοχή τα μεγάλα θεολογικά και φιλοσοφικά θέματα και στο παρελθόν είχα αποκτήσει μια «εξειδίκευση» στις σύγχρονες κοσμοθεωρίες και στην απολογητική τους αντιμετώπιση.
Είχα τολμήσει μάλιστα, με την ευλογία και παρακίνηση του τότε Μητροπολίτου Θηβών και Λεβαδείας και σημερινού Αρχιεπισκόπου κ. Ιερωνύμου, τη συμμετοχή στο λεγόμενο «Χριστιανομαρξιστικό διάλογο» του οποίου έχουν εκδοθεί και τα πρακτικά.
Παρά, όμως, το σοβαρό θεωρητικό εξοπλισμό μου, στην παρούσα φάση, αισθάνομαι κυριολεκτικά μετέωρος στο κενό! Ο εχθρός πλέον δεν είναι ιδεολογικός και δεν αντιμετωπίζεται με επιχειρήματα και θεωρητική αντιπαράθεση.
Και ναι μεν ο εχθρός δεν είναι ιδεολογικός, προξενεί όμως μια μεγάλη ιδεολογική αναστάτωση και αναταράζει τα μέχρι τώρα δεδομένα, φθάνοντας ακόμα και στις παρυφές του δόγματος.
Βλέπετε οι δογματικές αλήθειες που μας αποκαλύφθηκαν εν Χριστώ, αποτελούν για την Εκκλησία, αμετάθετες και σταθερές αξιωματικές οριοθετήσεις, σε αντίθεση με τον κόσμο όπου ισχύει το «πάντα ρει».
Διαισθάνομαι ότι οι θεωρητικές γνώσεις, ακόμη και οι θεολογικές, πολύ λίγο μπορούν να μας βοηθήσουν τώρα, γι' αυτό και δεν μπορούμε να βασισθούμε κυρίως σ' αυτές.
Διεξάγεται ήδη, βοηθούντος και του διαδικτύου, ένας ζωηρός διάλογος που τείνει να επαναπροσδιορίσει τα πάντα, ακόμα και τα θεωρούμενα ως αμετάβλητα.
Όλοι έγιναν διά μιας σοφοί και έχουν άποψη, ακόμη και για όσα θα έπρεπε να αποφύγουν να θίξουν. Δεν νομίζω πάντως ότι μας λείπουν οι πληροφορίες και οι γνώσεις, αυτές περισσεύουν.
Εκτιμώ ότι δεν έχουμε έλλειμα γνώσεως, αλλά πάσχουμε από έλλειμα πίστεως.
Γι' αυτό και ταπεινά παρακαλώ τον Θεό και προσεύχομαι:
«Κύριε πρόσθες ημίν πίστιν» και επαναλαμβάνω τον τραγικό λόγο του ευαγγελίου «Πιστεύω Κύριε· βοήθει μοι τη απιστία». Σαν τον σοφό στην αρχή του έργου «Φάουστ» του Γκαίτε αναγκάζομαι να ομολογήσω:
«Ιδού εγώ με τόσα φώτα,
ίδια τυφλός όπως και πρώτα».
Γι' αυτό και αποφεύγω τις δοκησίσοφες γνωματεύσεις και προτιμώ την διακριτική στάση της σιωπής. Τόσες γνώσεις, τόσες πληροφορίες, τόσα δεδομένα, και έρχεται ένας μικρός ιός, ελάχιστος σε μέγεθος, αόρατος διά γυμνού οφθαλμού και ανατρέπει το παν.
Αναρωτιέμαι μήπως ως ανθρωπότητα διαπράξαμε «ύβριν» κατά την αρχαιοελληνική έννοια, μήπως ξεπεράσαμε ή νομίσαμε ότι ξεπεράσαμε τα όριά μας, και αυτό προκάλεσε την δικαία θεία οργή, την «τίσιν και την νέμεσιν». Κάτι σαν το εγχείρημα του πύργου της Βαβέλ, που ξέρουμε από την βιβλική αφήγηση.
Έτσι εν μέσω τόσων αυτοσχέδιων και αυτοκλήτων διδασκάλων και «ψευδοπροφητών» που λένε πολλά και για όλα, ας τηρήσω το «των φρονίμων ολίγα». Άλλωστε ομολόγησα αδυναμία: δεν έχω κάτι να πω περισσότερο.
Ο κόσμος όπως τον ξέραμε παρήλθε ανεπιστρεπτί και τα εργαλεία που διαθέταμε για την ερμηνεία του μας είναι ήδη άχρηστα.
Όχι μόνο ο κορονοϊός, αλλά κυρίως ο εξ αυτού φόβος αλλοίωσε την ψυχολογία της ανθρωπότητας. Παρά την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο αποδεικνυόμαστε γυμνοί και αθωράκιστοι.
Και κάτι που μας ενδιαφέρει ως κληρικούς και πιστούς χριστιανούς, ο δυτικός πολιτισμός, όπου επιλέξαμε να ανήκουμε ανεπιφύλακτα, σπάζει ήδη και τους τελευταίους δεσμούς με την χριστιανική παράδοση. (Απόφαση του Βατικανού για Πάσχα το Σεπτέμβριο, σχετική πρόταση του Τράμπ, απαγόρευση της κοινής λατρείας και στην πατρίδα μας και άλλα).
Με κάποια υπερβολή ειπώθηκε ότι χάσαμε το κεκτημένο του διατάγματος των Μεδιολάνων περί θρησκευτικής ελευθερίας και τούτο προφάσει υγιεινής και επιστήμης.
Πολλοί φοβούνται ένα νέο ολοκληρωτισμό, χωρίς πλέον σβάστικες και σφυροδρέπανα αλλά με υγιειονομικά σύμβολα, που οδηγεί σ' ένα σκοτεινό και φουτουριστικό εφιάλτη. Όντως μισοσκότεινο σκηνικό αποκαλυπτικής εσχατολογίας!
Πως να μη βλαστήσουν τα σαπρόφυτα και τα αγκάθια της λαϊκίστικης χρησμολογίας και της παρερμηνείας των προφητειών, ψευδεπιγράφων μα και γνησίων; Σημεία των καιρών!
Παρακάμποντας, όμως, σωρεία θεμάτων που τίθενται δικαίως ή αδίκως, θα σταθώ υποχρεωτικά σ' ένα θέμα το οποίο όλους μας στενοχωρεί και μας πονά ως πιστούς.
Εννοώ την άδικη στοχοποίηση και πολεμική κατά του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας και του τρόπου μεταδόσεως της θείας Κοινωνίας.
Φαίνεται ότι άρχισε ήδη δημόσιος διάλογος, που όμως είναι καταδικασμένος να μη καταλήξει πουθενά. Το επίμαχο ερώτημα είναι αν μεταδίδεται ο ιός διά της θείας Κοινωνίας, με το κουταλάκι όπως λένε οι δημοσιογράφοι.
Δεν πρέπει να εμπλακούμε στον αδιέξοδο διάλογο. Γιατί αδιέξοδο; Επειδή οι ορθολογιστές και υλιστές που δεν πιστεύουν σε υπερφυσικά θαύματα, στο Θεό και στη θεία χάρη, θεωρούν ότι μέσα στο άγιο ποτήριο υπήρχε και πάντα υπάρχει απλά ψωμί και κρασί.
Φυσικό και επόμενο ότι αποκλείοντας το θαύμα, το υπερ λόγον, δέχονται ασφαλώς την μετάδοση των μολυσματικών νόσων, ως φυσικό επακόλουθο της χρήσεως της ίδιας λαβίδας για όλους όσους κοινωνούν.
Αντίθετα για τους πιστούς η θεία Ευχαριστία είναι η πεμπτουσία της εκκλησιαστικής ζωής, ο σκληρός πυρήνας της.
Χωρίς την θεία Ευχαριστία το γεγονός της Εκκλησίας ακυρώνεται, όπως τόνισε ο καθηγητής της δογματικής και Μητροπολίτης Περγάμου κ. Ιωάννης Ζηζιούλας.
Τα ευχαριστιακά είδη, άρτος και οίνος, για τον πιστό μετά τον καθαγιασμό μεταβάλλονται και υπάρχουν πλέον ως Σώμα και Αίμα Χριστού, που είναι ζωηφόρος τροφή και φάρμακο αθανασίας και όχι φορέας φθοράς και θανάτου.
Επομένως είναι αδιανόητη η μετάδοση διά της θείας Κοινωνίας ασθενειών. Αυτό δεν χρειάστηκε να το διδαχθούμε σε ιερατικές και θεολογικές σχολές, το ξέραμε ήδη από παιδιά από τη μητέρα και την γιαγιά μας.
Άρα οι δύο αντίθετες απόψεις, των ορθολογιστών και των πιστών, δεν μπορεί να συμπέσουν ποτέ. Οι πιστοί θεωρούν την άποψη των ορθολογιστών βέβηλη και ασεβή και οι ορθολογιστές την άποψη των πιστών ως εξωπραγματική, παράλογη και άποψη επιεικώς καθυστερημένη.
Αδιαπραγμάτευτο, λοιπόν, επί της ουσίας το ζήτημα, όπως πολλές φορές τονίσθηκε σε επίσημες ανακοινώσεις της Εκκλησίας μας. Ο Μακαριώτατος ήταν κατηγορηματικός.
Αλλά, αν η θεία Κοινωνία ως δήθεν φορέας μικροβίων είναι κάτι το αδιαπραγμάτευτο, πρέπει όμως να είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε για τον τρόπο της μετάδοσης με την λαβίδα, γιατί όπως διαφαίνεται το θέμα αυτό θα τεθεί.
Μπορεί οι πιστοί να μη έχουμε λογισμούς και αμφιβολίες, υπάρχουν όμως και οι ασθενείς τη πίστει και οι κακόπιστοι που περιμένουν στη γωνία.
Όσο κι αν φαίνεται δύσκολο, γιατί το έχουμε συνηθίσει, η μετάδοση της θείας Κοινωνίας με την λαβίδα είναι κάτι, που υπό προϋποθέσεις, μπορεί να συζητηθεί. Αυτό που σήμερα θεωρούμε ως πάγιο και δεδομένο, δεν ήταν ο αρχαίος τρόπος μεταδόσεως.
Ο αρχαίος τρόπος είναι αυτός που παραμένει για τους μεταλαμβάνοντας ιερείς: δηλαδή η μετάδοση πρώτα του σώματος αποτιθεμένου στη δεξιά παλάμη και ύστερα η μετάδοση του Αίματος από το ποτήριο, προτεινομένου υπό του διακόνου.
Μαρτυρούνται ταύτα πάντα από τις Αποστολικές διαταγές και τη λεγομένη λειτουργία του Κλήμεντος ή μάλλον Ψευδοκλήμεντος.
Ας θυμηθούμε και του ιερού Δαμασκηνού τα λόγια: «Σταυρωειδώς τας παλάμας τυπώσαντες, του Εσταυρωμένου το Σώμα υποδεξώμεθα (Έκθεσις Ορθοδόξου Πίστεως). Τον τρόπο αυτό ορίζει διά του 101ου κανόνος της η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος.
Η λαβίς με την έννοια του κοχλιαρίου είναι μεταγενέστερη, λάθος ισχυρίζονται μερικοί ότι την επινόησε ο άγιος Χρυσόστομος, και θεωρήθηκε κατ' αρχήν ως λειτουργικός νεωτερισμός, που συνάντησε αντιδράσεις και αντιρρήσεις.
Επινοήθηκε ως μέσο μεταδόσεως της θείας Κοινωνίας σε βρέφη και ασθενείς, δηλαδή κατ' οικονομίαν και όχι κατ' ακρίβειαν.
Αν και πράγματι το κοχλιάριο λέγεται λαβίδα, παραπέμποντας σ᾽ εκείνη την μυστική λαβίδα της προφητικής οράσεως του Ησαΐα, αλλά και στην φυσική λαβίδα των ιερατικών δακτύλων, διά των οποίων μεταδιδόταν ο άγιος Άρτος στον κοινωνούντα πιστό, στα πρώτα χρόνια.
Η λαβίδα επικράτησε σιγά-σιγά σαν πρακτικός και ασφαλής τρόπος σε όλη την Ανατολή, όχι μόνο στους Ορθοδόξους αλλά και στους Μονοφυσίτες, Νεστοριανούς και Κόπτες, μέχρι που κατά τον 11ο αιώνα εκτόπισε κάθε άλλη πρακτική και απέβη ο μοναδικός τρόπος, άνευ συνοδικής αποφάσεως αλλά de facto.
Μας κάνει εντύπωση ότι de facto παρακάμφθηκε ο αρχαίος τρόπος του κοινωνείν, επικυρωμένος μάλιστα από Οικουμενική Σύνοδο, την Πενθέκτη, ώστε σήμερα να φαίνεται ως μόνος ορθός τρόπος ο διά της λαβίδος.
Αυτά τα αναφέραμε ως ιστορική αναδρομή, για να καταλάβουμε ότι ο τρόπος του κοινωνείν, μπορεί να είναι δύσκολο, αλλά εν τούτοις είναι δυνατόν ν' αλλάξει. Το πως δεν το γνωρίζουμε ούτε είναι δική μου αρμοδιότητα.
Ποτέ όμως προς αποφυγήν μολύνσεως, αλλά πάντως για να κλείσει τα στόματα των λυσσαλέων λεόντων, που συκοφαντικώς διασπείρουν ανησυχίες και αναστατώνουν τους ολιγόπιστους.
Επιστρέφω στην σιωπή μου.