Το γλωσσάρι του Αγίου Όρους.

Άβατο = Ο θρησκευτικός θεσμός που απαγορεύει την είσοδο των γυναικών στο Άγιον Όρος. Το άβατο επεκτείνεται ακόμη και στα ζώα. Η Ελληνική νομοθεσία είναι πολύ αυστηρή στο Θέμα αυτό. Προβλέπεται ποινή φυλάκισης ενός έτους χωρίς εξαγορά και χωρίς αναστολή για κάθε περίπτωση παραβίασης. Αναφέρονται ελάχιστες παραβιάσεις του άβατου στα 1000 χρόνια ύπαρξης του Αγίου Όρους. Το άβατο μέχρι ένα σημείο ισχύει και για τις αγίες με εξαίρεση τις Αγίες Βαρβάρα, Αικατερίνη, Αλεξάνδρα και Παρασκευή (Παληομονάστηρο) καθώς και η μητέρα της Παναγίας, την Αγία Άννα (Σκήτη Αγίας Άννας).
Αναγνώστης = Ο μοναχός που την ώρα του κοινού γεύματος, διαβάζει από ένα ψηλό σημείο κάποιο Θρησκευτικό Κείμενο ή το βίο του Αγίου της ημέρας.
Αρσανάς = Το σημείο της παραλίας που προσεγγίζει το πλοιάριο για να αφήσει τους προσκυνητές. Κάθε μοναστήρι έχει το δικό του Αρσανά, που ανάλογα με τη θέση της μονής, μπορεί να είναι κοντά ή μακριά της.
Αρχοντάρης = Ο μοναχός που σαν διακόνημα έχει τη φροντίδα για την υποδοχή και ενημέρωση των προσκυνητών.
Αρχονταρίκι = Μια αίθουσα ή ένας χώρος υποδοχής των επισκεπτών.
Βαγεναρειό ή βαγεναρείον ή κρασαριό = Αποθηκευτικός χώρος, στον οποίο φυλάσσεται το κρασί και το ρακί της μονής.
Βουρδουναρειό ή βορδοναρειό και βορδοναριό = Ο στάβλος ( από το βόρδος= μουλάρι.)
Γέροντας = Ο τρόπος με τον οποίο κάθε λαϊκός πρέπει να απευθύνεται σε κάθε μοναχό. Για ένα μοναχό γέροντας είναι ο ηγούμενος της μονής ή ο μοναχός που τον καθοδηγεί.
Γεροντία = Το σώμα που διοικεί τη μονή με επικεφαλής τον καθηγούμενο. Ο ηγούμενος εκλέγεται ισόβια από την αδελφότητα και σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό κάθε μονής. Η εκλογή γνωστοποιείται α) στην Ιερά Κοινότητα, η οποία ελέγχει την νομιμότητα των διαδικασιών της εκλογής και προβαίνει με ιεροκοινοτική αντιπροσωπεία στην εγκαθίδρυση του ηγουμένου και β) στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο αποστέλλει ευχετική ευλογία. To σώμα επίσης της Γεροντικής σύναξης εκλέγει από τα μέλη του με ετήσια θητεία, δύο ή τρείς επιτρόπους , οι οποίοι μαζί με τον ηγούμενο εξασκούν τη διοίκηση και τη διαχείριση.
Δοχειάριος = Ο αποθηκάριος της μονής
Διαμονητήριο = ‘Ενα είδος διαβατηρίου για την είσοδο στον Άθωνα.
Εξωνάρθηκας = Χώρος με ανοιχτή τοξοστοιχία που καταλαμβάνει στη δυτική πλευρά του ναού συνήθως ολόκληρο το πλάτος και βρίσκεται πριν από τον κυρίως νάρθηκα και τη λιτή.
Έρημος = Μιά περιοχή του Άθωνα στην οποία ζούν ελάχιστοι απομονωμένοι αναχωρητές.
Ηγουμενείο = Το ενδιαίτημα του ηγουμένου της μονής στις ιδιόρρυθμες μονές ηγουμενείο ονομάζεται το γραφείο των επιστατών.
Ησυχαστήρια ή ασκηταριά ή ασκητήρια = Κατοικίες μοναχών που αποζητούν μια αυστηρότερη άσκηση. Πρόκειται για μικρές καλύβες ή σπηλιές οι οποίες βρίσκονται σε δύσβατους και απρόσιτους τόπους και είναι στοιχειωδώς διαρρυθμισμένες ώστε να ανταποκρίνονται στην ανάγκη ασκητικής διαβίωσης.
Ιδιόρρυθμη (λειτουργία μονής) = Λειτουργία που εμφανίζεται κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο αρχικά στα μοναστήρια της βασιλεύουσας. Η διοίκηση ασκείτο από τη Σύναξη Προϊσταμένων, η λατρεία ήταν κοινή αλλά τα διακονήματα ήταν αμειβόμενα. Ο κάθε μοναχός είχε την προσωπική ευθύνη της κάλυψης των βιοτικών του αναγκών. Σήμερα στο Άγιον Όρος δεν υπάρχουν πλέον ιδιόρρυθμες μονές.
Ιερά Επιστασία = Είναι το σώμα που ασκεί την εκτελεστική εξουσία. Αποτελείται από τέσσερα μέλη, σύμφωνα με τη διαίρεση των μονών του Αγίου Όρους σε πέντε τετράδες. Από τα πρόσωπα αυτά ο αντιπρόσωπος της πρώτης τη τάξη μονής προεδρεύει στην Ιερά Επιστασία και ονομάζεται. Πρώτος ή Πρωτεπιστάτης, δικαίωμα εκλογής του οποίου έχουν μόνο οι πέντε πρώτες μονές στην Αθωνική ιεραρχία.
Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους = Είναι το σώμα που ασκεί τη διοικητική εξουσία. Αποτελείται από τους είκοσι αντιπροσώπους, οι οποίοι εγκαθίστανται την 1η Ιανουαρίου για ένα χρόνο.
Καθολικό = Ο κύριος (κεντρικός) ναός κάθε μονής.
Κάθισμα = Ένας οικίσκος που παραχωρείται συνήθως σε μοναχούς περασμένης ηλικίας οι οποίοι δεν είναι σκόπιμο πλέον να διαβιούν στις σκληρές συνθήκες του κοινοβίου.
Καλύβες = Αυτοτελή κτίσματα μικρότερα από τα κελλιά με μικρή εδαφική έκταση, αλλά, με ενσωματωμένο ναό.Όταν δεν έχουν ναό ονομάζονται ξεροκάλυβα.Πολλές καλύβες μαζί μπορεί να συγκροτούν μια σκήτη, αλλά μπορεί και να μην έχουν καμία οργάνωση ή σχέση μεταξύ τους.
Κελλιά ή Κελλία = α) Ευρύχωρα κτίρια με ενσωματωμένο ναό, που διαθέτουν συχνά μεγάλη εδαφική έκταση. β) Οι χώροι διαβίωσης των μοναχών εντός των πτερύγων της μονής, που μπορεί να αποτελούνται από μονά δωμάτια ή από διαμερίσματα περισσότερών δωματίων.
Κοιμήθηκε (για μοναχό)= Πέθανε
Λαδαριό = Χώρος φύλαξης λαδιού.
Λιτή = Ευρύχωρος νάρθηκας των μοναστηριακών ναών, όπου τελείται η Ακολουθία της Λιτής.
Μετόχι = Περιουσιακό στοιχείο μιας μονής που όμως βρίσκεται στα όρια μιάς άλλης.
Περιβόλι της Παναγίας =Το Άγιον Όρος
Πρώτος = Ο αντιπρόσωπος της πρώτης τη τάξη μονής που είναι επι κεφαλής της κάθε τετράδας Ιερών Μονών που συγκροτούν την Ιερά Επίστασία και που προεδρεύει στην Ιερά Επιστασία. Δικαίωμα εκλογής Πρώτου ή Πρωτεπιστάτου έχουν μόνο οι πέντε πρώτες μονές στην Αθωνική ιεραρχία.
Σκήτη = Παράρτημα ενός κεντρικού μοναστηριού. Στη σκήτη ζούν μοναχοί κατά το αρχαίο σύστημα των αναχωρητών, σε χωριστούς οικίσκους που ονομάζονται καλύβες.
Σταυροπηγιακή μονή = Σταυροπηγιακή ή πατριαρχική χαρακτηρίζεται η μονή η οποία υπάγεται άμεσα στον Οικουμενικό Πατριάρχη και κατά συνέπεια αποσυνδέεται από την διοικητική εποπτεία του επιχώριου μητροπολίτη ή επισκόπου. Σύμφωνα με την κανονική παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο Πατριάρχης έχει το δικαίωμα κατά την ίδρυση μονής σε περιοχή της δικαιοδοσίας του να αποστέλλει σταυρό, ο οποίος τοποθετείται στα θεμέλια της μονής και θεμελιώνει την άμεση εξάρτησή της από αυτόν.
Τράγος = Η περγαμηνή που περιέχει το πρώτο τυπικό (τον Κανονισμό) του Αγίου Όρους. Συντάχθηκε από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιωάννη Τσιμισκή και με αυτό δόθηκε αυτονομία και αυτοδιοίκηση στη μοναστική πολιτεία. Η περγαμηνή είναι από δέρμα τράγου.
Τράπεζα = Η αίθουσα όπου ο ηγούμενος, οι μοναχοί και οι προσκυνητές γευματίζουν.
Τραπεζάρης = Ο μοναχός που είναι υπεύθυνος για τα γεύματα.
Φιάλη = Συνήθως σκαλιστή στην πέτρα λεκάνη του βρίσκεται κοντά στην είσοδο ταυ καθολικού.
Χοροί = Έτσι ονομάζονται οι ημικυκλικές κόγχες που διανοίγονται στους πλευρικούς τοίχους των ναών αθωνικού τύπου.
Χρυσόβουλ(λ)ο = Ονομασία επίσημου διατάγματος του Βυζαντινού αυτοκράτορα, το οποίο χαρακτηρίσθηκε έτσι από τη ενσφράγισή του με χρυσή σφραγίδα (λατινικά bulla) στις μεταξωτές ταινίες του εγγράφου, για να βεβαιώνεται η αυθεντικότητά του.